Ιερά Μητρόπολη Κισσάμου & Σελίνου
Εδρεύει στην πόλη της Κισσάμου και περιλαμβάνει τις ενορίες Κισσάμου και Σελίνου στα δυτικά του νομού Χανίων. Πριν το 1860 υφίστατο ξεχωριστά η Επισκοπή Σελίνου και έκτοτε συνενώθηκαν και μετονομάστηκε σε Επισκοπή Κισσάμου και Σελίνου, μέχρι το 1962, όταν ανυψώθηκε σε Μητρόπολη Κισσάμου και Σελίνου (όπως και οι υπόλοιπες μητροπόλεις της Κρήτης) και ο Επίσκοπός της έλαβε τον τίτλο του Μητροπολίτη, με πράξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Η ιστορία της είναι μακραίωνη και την ύπαρξή της τεκμηριώνουν η πρώτη αναφορά του Επισκόπου Κισσάμου από τον Εύκισσο, όταν παραβρέθηκε στη Σαρδική Σύνοδο το 343μ.Χ., και η μολύβδινη βούλα του 6ου ή 7ου αιώνα που φυλάσσεται στο Μουσείο Ρεθύμνου με την επιγραφή «εκκλησία Κισσάμου». Το διάστημα 829-961μ.Χ., εξαιτίας της Αραβικής κυριαρχίας υπέπεσε σε αδράνεια και επαναδραστηριοποιήθηκε κατά τη δεύτερη Βυζαντινή περίοδο, περιοδικά έως το 1645. Τότε, ανακηρύχθηκε ο Νεόφυτος Πατελλάρος ως Ορθόδοξος Μητροπολίτης της αγωνιζόμενης Κρήτης και ανασυστάθηκε η Επισκοπή, η οποία διατηρήθηκε σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εξαίρεση αποτελεί το διάστημα 1831-1860 όταν οι ανάγκες της Ελληνικής Επανάστασης επέτασσαν την ένωσή της με την Επισκοπή της Κυδωνίας. Από το 1960 έως και σήμερα έχει την ονομασία Επισκοπή Κισσάμου και Σελίνου, με έδρα την Κίσσαμο.
Οι ιερωμένοι της, ανεξαρτήτως βαθμίδος, στάθηκαν δίπλα στους Χριστιανούς έμπρακτα και με γενναιότητα, όπως πολλά περιστατικά μαρτυρούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί αυτό του απαγχονισμού του Επισκόπου Μελχισεδέκ με το διάκονό του Καλλίνικο, στον πλάτανο της κεντρικής πλατείας Σπλάντζιας στα Χανιά. Επίσης, δεκάδες κληρικοί αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση του νησιού όπως ο Μαρτινιανός Περάκης (έπαρχος Σελίνου), ο Κάλλιστος Ιερομνήμων (μετέπειτα Επίσκοπος Κυδωνίας), ο Επίσκοπος Κισσάμου Γεράσιμος Στρατηγάκης, ο Κισσαμίτης Ιερομόναχος και θεολόγος Παρθένιος Περίδης και ο γέροντας παπά-Εμμανουήλ Κασσέλλος (Σελινιώτης), ο οποίος διετέλεσε και πρόεδρος της επαναστατικής κυβέρνησης που σχηματίστηκε.
Η έντονη θρησκευτικότητα των ατόμων της Μητροπολιτικής περιφέρειας είχε ως αποτέλεσμα, οι μοναχοί και οι ιερωμένοι του τόπου να πληθύνουν στην επαρχία της Κισσάμου και να προσφέρουν συλλογικά αξιόλογο πνευματικό, εκπαιδευτικό και αγωνιστικό έργο. Ιδιαιτέρως αξιομνημόνευτη είναι η συμβολή τουςκατά την περίοδο του απελευθερωτικού αγώνα των Κρητών, με αποτέλεσμα, φυσικά, να γίνουν δέκτες αποτρόπαιης βίας εκ μέρος των κατακτητών. Έπειτα από την εκτίναξη του γερμανικού ζυγού, και επί της Αρχιερατείας του Επισκόπου Κισσάμου και Σελίνου Ειρηναίου Γαλανάκη, έγιναν σπουδαία έργα υποδομής και ανέγερσης ιδρυμάτων όπως τυπογραφείων, αγροτικών και τεχνικών σχολών, οικοτροφείων, γηροκομείων και ναών σε ολόκληρη την περιφέρεια. Εξέχων επίτευγμα της εποχής ήταν η ίδρυση της Ακαδημίας της Κρήτης στο Κολυμπάρι, ένα πνευματικό ίδρυμα με παγκόσμια πνευματική προσφορά, πόλο έλξης διακεκριμένων ανθρώπων από όλη την υφήλιο, δίχως όμως να επέλθει η αλλοίωση της θρησκευτικής παράδοσης των Κρητικών, γεγονός που απέδειξε ότι μια μικρή σε πληθυσμό Μητρόπολη μπορεί να πρωταγωνιστήσει ευρέως. Στην Ιερά Μητρόπολη υπάγονται περί τις 80 ενορίες.
Ποιά ήταν η αρχική περιοχή δικαιοδοσίας της Επισκοπής Κισάμου δεν είναι γνωστό ∙ εάν όμως ληφθεί υπ’ όψη, ότι υπήρχε Επισκοπή Καντανίας στο Σέλινο (κοντά στο χωριό Κακοδίκι), μπορούμε να παραδεχθούμε, ότι η επαρχία Σελίνου δεν υπαγόταν πάντα στην ποιμαντική περιοχή του Επισκόπου Κισάμου.
Το 1860 ονομάστηκε Επισκοπή Κισάμου και Σελίνου, η οποία, με Πράξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου το 1962, ανυψώθηκε σε Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου –μαζί με τις υπόλοιπες Μητροπόλεις της Κρήτης– και ο Επίσκοπός της έλαβε τον τίτλο του Μητροπολίτου.
Η Επισκοπή Κισάμου συγκαταλέγεται ανάμεσα στις είκοσι πρωτοχριστιανικές Επισκοπές της Μεγαλονήσου, μολονότι πρώτη μνεία Επισκόπου Κισάμου είναι αυτή του Ευκίσσου, που παραβρέθηκε εις την Σαρδική Σύνοδο (343), και μεταγενέστερη αυτή του Θεοπέμπτου, που έλαβε μέρος στην Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο (691/692). Κατά την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο μάλιστα του 787, παρέστη ο Κισάμου Λέων. Μολύβδινη βούλα εξ άλλου, που φυλάσσεται στο μουσείο του Ρεθύμνου και ανάγεται στα τέλη του ΣΤ’ ή αρχές του Ζ’ αιώνα, φέρει επιγραφή «εκκλησία Κισάμου», ενώ στον Παρισινό τακτικό 1555Α (731-746) μνημονεύεται από τον τότε Μητροπολίτη Κρήτης ο Επίσκοπος Κισάμου, ενδέκατος στην τάξη.
Η δραστηριότητα της Επισκοπής διακόπηκε κατά την περίοδο της Αραβοκρατίας στην Κρήτη (826-961), ενώ ξανάρχισε κατά την δεύτερη Βυζαντινή περίοδο. Από το 1204, με την Ενετοκρατία, ούτε στην Κίσαμο επετράπη να διατηρεί Έλληνα Ορθόδοξο Επίσκοπο, αφού είχαν εγκατασταθεί Λατίνοι, με εξαίρεση την περίοδο του Γ. Παλαιοκάπα, κατά την ύστερη Ενετοκρατία, ο οποίος, προφανώς, ήταν Έλληνας ουνίτης. Κατά την μακρά αυτήν περίοδο της ξένης κυριαρχίας, όσοι από τους Κρήτες επιθυμούσαν να ιερωθούν μετέβαιναν εις Κύθηρα, τα οποία διατηρούσαν τότε έδρα Αρχιεπισκοπής.
Από το 1645, με την εγκατάσταση στην αγωνιζομένη Κρήτη του Ορθοδόξου Μητροπολίτου Κρήτης Νεοφύτου Πατελλάρου, ανασυστάθηκε και η Επισκοπή Κισάμου, η οποία και διατηρήθηκε καθ’ όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εξαίρεση αποτελούν οι χρόνοι 1831-1860, εξ αιτίας των αλλεπαλλήλων κρητικών εξεγέρσεων, οπότε ενώθηκε με την Επισκοπή Κυδωνίας (ο Κυδωνίας και Κισάμου).
Από την ανασύστασή της, μετά το 1860, εμφανίζεται ως Επισκοπή Κισάμου και Σελίνου και έτσι παραμένει και κατά την εποχή της Κρητικής Πολιτείας (1898-1912) και μέχρι σήμερα, με έδρα την σημερινή πόλη του Καστελλίου.
Είναι γνωστό, ότι, κατά την επανάσταση του 1821, μαρτύρησε δι’ απαγχονισμού ο Επίσκοπος Κισάμου Μελχισεδέκ μαζί με τον διάκονό του Καλλίνικο. Η θανατική καταδίκη τους εκτελέσθηκε σε έναν πλάτανο στην κεντρική πλατεία της Σπλάντζιας στα Χανιά. Πολλοί κληρικοί των επαρχιών μας διακρίθηκαν ως αγωνιστές του μεγάλου δεκαετούς αγώνα, όπως ο Μαρτινιανός Περάκης (έπαρχος Σελίνου) και ο Κάλλιστος Ιερομνήμων (μετέπειτα Επίσκοπος Κυδωνίας). Σημαντικό, επίσης, ρόλο κατά την επανάσταση του 1866-1869 έπαιξε ο Επίσκοπος Κισάμου Γεράσιμος Στρατηγάκης και ο Κισαμίτης Ιερομόναχος και θεολόγος Παρθένιος Περίδης. Ο τελευταίος προήδρευσε της γενικής συνελεύσεως της επαναστάσεως, ενώ ο ιερεύς γέρων παπά-Εμμανουήλ Κασσέλλος (Σελινιώτης) προήδρευσε της επαναστατικής κυβερνήσεως που σχηματίστηκε.
Το φυσικό κάλλος της περιοχής και το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους της Μητροπολιτικής περιφερείας μας, συνετέλεσαν εις την άνθιση και διάκριση του μοναχικού βίου. Ιδιαιτέρας σπουδαιότητος για την αφύπνιση του Γένους των Κρητών υπήρξε η παρουσία και δράση και στην περιοχή μας του Αγίου κύρ Ιωάννου του Ξένου (τέλη του Ι’ αι.), ενώ κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας ιδρύθηκαν στη Μητρόπολή μας η Πατριαρχική Ιερά Μονή Γωνιάς, η Ιερά Μονή Χρυσοσκαλιτίσσης (αφιερωμένες και οι δύο στην Κοίμηση της Θεοτόκου), καθώς και διάφορα άλλα προσκυνήματα. Τα μοναστικά αυτά κέντρα έγιναν και κέντρα εκπαιδεύσεως κατά την περίοδο της δουλείας, συντηρούσαν σχολεία, βιβλιοθήκες και σπούδαζαν αρκετούς ανθρώπους, οι οποίοι αργότερα ανταπέδωσαν στον τόπο πολύτιμες υπηρεσίες, όπως ο μετέπειτα Μητροπολίτης Αθηνών Μισαήλ Αποστολίδης. Η προσφορά τους κατά τις Κρητικές επαναστάσεις θεωρείται πρωτευούσης σημασίας για τους απελευθερωτικούς αγώνες, αλλά και τα παθήματα και τα δεινά που υπέστησαν εκ της μανίας των εκάστοτε κατακτητών ήταν τρομακτικά.
Να σημειωθεί επίσης, ότι επί Αρχιερατείας του Επισκόπου Κισάμου και Σελίνου Ανθίμου Λελεδάκη ιδρύθηκε το 1910, σε ένα λόφο πάνω από το Καστέλλι, το γυναικείο Μοναστήρι του Παρθενώνος.
Κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο η περιοχή των δύο Επαρχιών υπέστη πολλά δεινά ∙ ο Επίσκοπος Ευδόκιμος Συγκελάκης γυμνώθηκε, φυλακίστηκε και εξορίστηκε. Η Μονή Γωνιάς εκκενώθηκε και καταλήφθηκε από τον εχθρικό στρατό αλλά και πολλοί άλλοι κληρικοί εδιώχθησαν.
Από το 1945 και εξής, όταν όλοι απελάμβαναν ειρηνικούς τους καιρούς, και έχοντας ζωντανή ακόμη την φρίκη των πολέμων και των καταστροφικών αποτελεσμάτων τους, οι κάτοικοι της Εσπερίας Κρήτης προσπάθησαν να εντείνουν τους ρυθμούς της αποκαταστάσεως και της προόδου. Αυτό, με έναν ανεπανάληπτο τρόπο, έλαβε σάρκα και οστά επί Αρχιερατείας του Επισκόπου Κισάμου & Σελίνου Ειρηναίου Γαλανάκη, ανδρός λογίου και δραστηρίου, ο οποίος έδειξε μοναδική ικανότητα στην ανέγερση ιδρυμάτων (τυπογραφείο, αγροτικές, τεχνικές και οικοκυρικές σχολές, οικοτροφεία, γηροκομεία και πολλά άλλα) και ναών, και όλα αυτά όχι μόνο στην έδρα της Μητροπόλεως, αλλά και στις κωμοπόλεις της περιφέρειας (Βουκολιές, Κολυμπάρι, Κάνδανος, Σούγια, Παλαιοχώρα). Η προσωπική ακτινοβολία του διακεκριμένου Ιεράρχου συνετέλεσε στο να καταστεί η επαρχία του διεθνές χριστιανικό κέντρο, το οποίο επισκέπτονται ιερωμένοι και λαϊκοί διαφόρων ομολογιών. Όλα αυτά όμως χωρίς να θιγεί η χριστιανική θρησκευτική παράδοση των Κρητών. Κορυφαίο δημιούργημά του υπήρξε η ίδρυση της Ορθοδόξου Aκαδημίας Κρήτης στο Κολυμπάρι, ιδρύματος με επιτυχή πνευματική ακτινοβολία και προσφορά στο νησί μας αλλά και παγκοσμίως.
Είναι αλήθεια ότι κάτω από την πεπνυμένη ποιμαντορία του πολιού, μα πάντοτε σεβαστού, Μητροπολίτου Ειρηναίου Γαλανάκη μία από τις μικρότερες σε πληθυσμό Μητροπόλεις αναδείχθηκε από τις πρώτες σε δραστηριότητα και οργάνωση.
Διάδοχος του Γέροντος Ειρηναίου, ύστερα από την οικειοθελή παραίτησή του (23-8-2005), εξελέγη ο μέχρι τότε Πρωτοσύγκελλός του Αρχιμ. Αμφιλόχιος και νυν Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου (4-10-2005), συνεχίζοντας το σωτηριώδες έργο της Εκκλησίας στις σύγχρονες απαιτήσεις, προκλήσεις και δυσκολίες.
Περισσότερες πληροφορίες στο http://www.imks.gr
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Εκκλησία Αγίου Σπυρίδωνος
Η ενορία υπήρχε από τους πρωτοχριστιανικούς αιώνες, πιθανότατα με διαφορετική ονομασία. Από το 1865 έχει τη σημερινή ονομασία αλλά και μορφή του. Πρόκειται για τον ιερό ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και Αγίου Σπυρίδωνος, ο οποίος βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης της Κισσάμου. Ο ναός κατασκευάστηκε το 1865 από ασβέστη, πέτρα και ένα ειδικό Σαντορινιό κοκκινόχωμα ιδιαίτερα ανθεκτικό ώστε να διατηρηθεί ακέραιος για πολλά χρόνια, με χρήματα και συστηματική εθελοντική εργασία ανθρώπων της ενορίας, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Ιωάννη Καλορούμο από το Ακρωτήρι. Το 1911 ο ναός επεκτάθηκε στο δυτικό του τμήμα με το χτίσιμο του γυναικωνίτη αλλά και του λιθόκτιστου κωδωνοστασίου του με τις πέντε καμπάνες (η μεγαλύτερη ζυγίζει έναν τόνο) που όταν κρούουν, αντηχούν σε ολόκληρη την…
Μονή παρθενώνος Κισσάμου
Η μονή Παρθενώνος είναι σύγχρονο γυναικείο μοναστήρι αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή. Ιδρύθηκε το 1905 και ανακαινίστηκε το 1962. Εδώ λειτούργησε η Αστική Σχολή Θηλέων Κισσάμου και η πρώτη σχολή Κωφαλάλων στην Κρήτη.
