ΙΣΤΟΡΙΑ
Μέχρι την έλευση των Ενετών, τον 16ο αιώνα, η Γραμβούσα ονομαζόταν Κώρυκος (δηλαδή δερμάτινο ασκί), ονομασία που παραπέμπει στο σακί που ο Αίολος έκλεισε όλους τους ανέμους, εξαιτίας των ισχυρών αέρηδων στην περιοχή. Μετονομάστηκε τον 16ο αιώνα σε Γραμβούσα, από το Βενετσιάνικο «Garabuse», που σημαίνει φυλάκιο ακρωτηρίου.

Η ονομασία Γραμβούσα, εκτός της χερσονήσου, ταυτίζεται και με δύο νησιά στο βορειοδυτικό άκρο του Δήμου Κισσάμου, την Ήμερη και την Άγρια Γραμβούσα, άρρηκτα συνδεδεμένες με την εποχή της Ενετοκρατίας και τη Οθωμανικής κυριαρχίας. Συγκεκριμένα, η Ήμερη Γραμβούσα πρωταγωνίστησε την περίοδο 1579-1584, όταν ο Βενετός καρδινάλιος Latino Orsini έχτισε το φρούριο που υπάρχει έως και σήμερα σε αυτήν, στα πλαίσια των οχυρωματικών αμυντικών έργων του νησιού, εν όψει της επικείμενης τουρκικής απειλής. Επρόκειτο για ένα ακανόνιστο τρίπλευρο ελλειψοειδές φρούριο με τείχη μήκους 272 μέτρων και προμαχώνες ενώ η τέταρτη βόρεια μεριά του δεν έχει χτιστεί, καθώς προστατεύεται φυσικά από τα απόκρημνα φυσικά βράχια. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν γηγενής ασβεστόλιθος και ψαμμίτες και κατασκευάστηκαν επιπλέον στρατώνες, δεξαμενές, διοικητήριο, με απόλυτη προσαρμογή στη διαμόρφωση του εδάφους, εναλλάσσοντας κεκλιμένα λιθόστρωτα επίπεδα σε υψόμετρο 137 μέτρων. Η μοναδική του πρόσβαση γινόταν από την ανατολική πλευρά όπου διαμορφώνεται ένα ελικοειδές μονοπάτι. Πρόκειται για ένα αριστούργημα της εποχής, το οποίο μετέβαλαν σε απόρθητο φρούριο, από όπου μπορεί ο παρατηρητής του να παρακολουθεί ανενόχλητος το στενό που σχηματίζεται ανάμεσα στη Δυτική Κρήτη και την Πελοπόννησο. Τελικά, το φρούριο παραδόθηκε αμαχητί στους Τούρκους το 1692, όταν αυτοί δωροδόκησαν τον Ενετό φρούραρχο Luca DellaRocca, ο οποίος έζησε την υπόλοιπη ζωή του στην Κωνσταντινούπολη και άκουγε στο προσωνύμιο «Καπετάν Γραμβούσας». Οι Τούρκοι το οχύρωσαν με 66 κανόνια μεγάλου βεληνεκούς και το κατέστησαν απόρθητο, και κάθε επαναστατική δραστηριότητα των Κρητών ναυάγησε έως το 1825. Κάποια ημέρα, μια ομάδα επαναστατών μεταμφιέστηκαν σε Τούρκους στρατιώτες, εισήλθαν σε αυτό και ανέκτησαν τον έλεγχο, καθιστώντας την Ήμερη Γραμβούσα το πρώτο κομμάτι γης της Κρήτης που απελευθερώθηκε από τους Τούρκους. Έτσι, σταδιακά, ήρθαν στο νησί πολλοί Έλληνες επαναστάτες, οργανώθηκαν και σχημάτισαν μία προσωρινή διοίκηση του νησιού, το «Κρητικό Συμβούλιο», του οποίου η σφραγίδα όπως επίσης και η «Σφραγίς της Νήσου Γραμβούσης», σώζονται στην εθνολογική και ιστορική εταιρεία της Ελλάδος. Για κάποια χρόνια ήταν το ορμητήριο για τον κλεφτοπόλεμο και τις νυχτερινές ενέδρες εναντίον των Τούρκων και αποτελούσε το μοναδικό μέρος της Ελλάδας που δεν ήταν σε Τουρκική κατοχή. Έγινε καταφύγιο για περισσότερες από 3000 οικογένειες και έδρα της Επαναστατικής Επιτροπής Κρήτης. Εξαιτίας όμως των πολύ δύσκολων συνθηκών διαβίωσης και της έλλειψης τροφίμων, συχνά κατέφευγαν στην πειρατεία, κουρσεύοντας ανεξαιρέτως όλα τα πλοία ανάμεσα στη Γραμβούσα και τα Αντικύθηρα. Το γεγονός αυτό προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις στην κοινή γνώμη της Ευρώπης και με τη συνθήκη του Λονδίνου το 1830 περιήλθε στην κατοχή των Τούρκων και ερημώθηκε.

Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στην ιστορία του ναυαγίου που υπάρχει στην ακτή, η οποία εκτυλίχτηκε το Δεκέμβριο του 1967, όταν το σκάφος MotorShip Dimitrios P., απέπλευσε από τη Χαλκίδα με τελικό προορισμό την Αφρική, φορτωμένο με 440 τόνους τσιμέντο. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του αναγκάστηκε να αγκυροβολήσει δύο φορές, εξαιτίας δεινών καιρικών φαινομένων, τη δεύτερη 200 μέτρα από την ακτή της Ήμερης Γραμβούσας ρίχνοντας και τις δύο άγκυρες. Έπειτα από δύο ημέρες, κόπηκε η αλυσίδα της μίας άγκυρας και παρά τις προσπάθειες του καπετάνιου να αποτρέψει το μοιραίο, η αριστερή πλευρά του σκάφους προσάραξε και το μηχανοστάσιο πλημμύρισε. Το πλήρωμα εγκατέλειψε το σκάφος και παρέμεινε στο νησί δύο επιπλέον ημέρες μέχρι που τους παρέλαβε ένα αντιτορπιλικό που κατέφθασε για βοήθεια. Το καράβι είναι ακόμη εκεί και το σκαρί του αποτελεί πλέον χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο κομμάτι του νησιού.